Kategoriler
Yazilarim

Gübre yerine bitki (Lupinus) – Milliyet Vitrin

Bitkilerin gelişmesi için en temel üç elementin toprakta bulunması gerekiyor: Nitrojen, fosfat ve potas. Herhangi birinin eksikliğinde bitki gelişim sorunları yaşar. Toprak analiz edilip çeşitli gübrelerle uygulamalar yapıp düzeltilmeye çalışılmalıdır. Ülkemizde tarıma verilen önem, nedense zevk için yaptığımız bahçelere verilmiyor. Halbuki renk bahçeleri için topraktaki kimyayı bir şekilde dengelememiz lazım.

Nitrojen eksikliğini yapraklarda görebilirsiniz. Sarı, cılız görüntüsüyle, boy atamamak, gelişememekle de kendini gösterebilir. Bu durumlarda toprağa amonyum sülfat bazlı gübreler, kurutulmuş kan ya da tozlaştırılmış kemik katabilirsiniz. Bunlar teferruatlı işler. Ben senelerdir böyle durumlarda Lupinus denilen çok güzel çiçekli bir bitkiyi kullanıyorum. Yanlış duymadınız. Gübre yerine bitki.

lupinus

Lupinus bir tür baklagil. Yurdumuzda Marmara, Ege bölgelerinde yetiştiği ve yendiği için adı acı bakla, delice bakla, termiye olarak bilinmektedir. İlkbahar sonu, yaz başında açtığı 40 – 50 santimlik dimdik çiçekleri hayli etkileyicidir. Her sene yerinde çıkan bir senelik ya da ufak çalı şeklinde gelişen üç değişik türü vardır. Bizdeki deli bakla senelik olup rengi açık lila ya da pembedir.

lupinBir metre kadar yükselebilen bitki Romalılar zamanından beri toprak ıslahında bolca kullanılmıştır. Parmak parmak çok güzel yeşil yaprakları havadaki nitrojeni özümseyerek köklerindeki depolara yerleştirir. Kimi tek senelik olan türler çiçeklerinden sonra kesilip toprakla karıştırılıp çürümeye bırakılır. En kaliteli humus yapıcı bitki lupinustur. Çok çabuk büyür ve etkileyicidir. Nitrojeni toprağa geçirdikleri gibi ikinci tür lupinuslar (her sene çıkanları) kök bölgelerinde yararlı bekterileri barındırırlar. Bunların görevi asıl nitrojeni parçalayıp toprağa katmaktır. Her sene çıkan ve yerinde tekrar büyüyen türleri karıştırmayın. Zayıf, kumlu topraklarda bu tür bakterilerin yaşaması, çalışmaları zordur. Bu nedenle doğal ıslah için bolca lupinus dikin.

Neyse, biz yapısından çok renk ve büyüme ortamıyla ilgilenelim. Lupinuslar güneşli bölgeleri sever. Hafif serin yaz aylarında, asitli, kumlu, suyu geçirgen topraklarda iyi gelişirler. Hava kirliliği bitkiyi etkilemez. Lupinusların doğada bulunan türünden (L.polyphyllus) sonra mükemmel bahçe bitkisi olan L.Russell türleri üretilmiştir. Bunlar doğal olanlara göre daha büyük, renkli ve ilginçtir. Pembe, mor, mavi, beyaz düz renkliler kadar çift renkli kontrast görüntüleriyle şaşırtıcı pek çok lupinus görebilirsiniz.

lupin Bitki son 7 – 8 senedir Amerika ve İngiltere’de çok moda oldu. Hatta geçen seneki İngiliz Chelsea bitki fuarında birincilik ödülünü almıştı. Büyük çiçekliler yaz sezonunda tohumları ekilerek ya da ilkbaharda kökten ayırmakla üretilebilir. Kesim çiçeği olarak kullanılabilir ama fazla dayanmaz. Yaz çiçekli bordürlerinde, girişlerde bolca kullanılabilir. Temmuz sonunda çürüyen üst gövdesi daha sonra açacak çiçeklere yer hazırlar. Sakın sökmeyin. Yeni bitkiyi etrafına dikin. Aster ya da kasımpatı böyle durumlar için ideal olabilir.

Lupinusların düşmanı sümüklüböcek, yaprakaltı tırtıllarıdır. Yenmiş yapraklar, kurumuş gri lekeler gördüğünüzde derhal ilaçlayın. Öncelikle yazlık gübrelemeyi durdurun, etrafını temizleyin. Alüminyum sülfat bazlı ilaçlarla işlem yapın. Üç değişik türü olan lupinusların en ilginci çalı şeklindekidir. Zayıf, kuru olan bitki deniz kenarlarında sorunsuz gelişip kokulu sarı çiçekler açabildiğinden tavsiye ederim. Büyük seralarda fideleri bulabilirsiniz. Değişik tür için ithal tohumları deneyin.

Murat Pilevneli.

Kategoriler
Yazilarim

Arsız ama güzel (Acanthus) – Milliyet Vitrin

Çok mutluyum. En sonunda hayalimdeki bahçeyi yapıyorum. Senelerdir ufak apartman, işyeri bahçeleri, arkadaşlarımın bahçeleri derken artık uğraşacak dev gibi bir bahçem var. Bütün ailem bitkiye meraklı. Annem ve anneannem yazlık çiçeklere, ağabeyim soğanlı bitkilere, babam (Mustafa Pilevneli) ressam olduğu için renklere dolayısıyla bitkilere meraklı. Beni de artık biliyorsunuz. Babamla karakterimiz aynı. İkimiz de inatçıyız. Ekeceğimiz ilk bitki konusunda birbirimize girdik. Benim bilgime güvense işimiz kolay. O renk söylesin yeter!

Sanatçı bir aile olduğumuz için bugüne kadar pek çok insanla tanıştık. Beni bitki konusunda etkileyen insanlardan biri de rahmetli Muharrem Nuri Birgi idi. Salacak’taki Çürüksulu yalısında oturuyordu. Evi, özellikle bahçesi muhteşemdi. Ünlü ressam Claude Monet’nin bahçesi kadar güzel bir bahçe yapmıştı. Şimdi düşünüyorum da her şey doğru yerdeydi. Zaten doğal görünen en zorudur. Senelerdir görmedim ama bahçenin bugün bile muhteşem olduğundan eminim.

Nuri Birgi o zamanlar bahçemize dikelim diye çok değişik bir yer örtücü vermişti. Koyu yeşil büyük yapraklar (50 – 60 santim) dikenli görünümleriyle son derece etkileyiciydi. Gayet arsız olan bu bitkiden o kadar çok üretti ki Fenerbahçe’deki pek çok bahçeye bizden gittiğini iddia edebilirim. Acanthos Spinossos (Türkçesi “Ayı pençesi”) deniyor.

acanthus

Bitkinin anavatanı Avrupa, Akdeniz sahilleri olduğundan eski Roma – Bizans taş süslemelerinde bu yaprakları bolca görebilirsiniz. Sivri, derin kesimli yapraklar dik çıktıktan sonra toprağa doğru eğilerek durur. Yaz başlarında dimdik füze gibi mor – beyaz renkli çiçekler açar. Çiçekler yapraklar kadar ilginçtir. Her biri 6 santimdir. Grup halinde dizildiği için upuzun çiçek gövdesiyle güzel durur. Tohumlar kapişon gibi ceplerin içinde yaz ortalarında oluşur.

acanthus1

İster çiçekli, ister tohumlu dönemlerinde bu uzun çiçekleri kesin. Aynı şekilde kuruyabilir. Kış dekorasyonunda çiçek aranjmanlarında güzel olur. Her tür toprağı sever. Gölgeden güneşe tüm ortamlarda yetişebilir. Bir kök geliştiğinde bir metre çapında yer tutar. O yüzden onları yakın dikmeyin. Yaz – kış yapraklı kalırlar. Çok arsızdırlar. Kök dibinden yeni yavrular verir. Yerini başlangıçta iyi ayarlayın yoksa bu bitkiyi sonradan zor kontrol edersiniz. Kışın kökleri keserek, baharda filizleri ayırarak, tohumlarını dikerek üretebilirsiniz. Ağaç diplerinde, yürüme yolları kenarında yazlık renkli çiçeklere ton oluşturmasıyla akantus’u öneririm. Özellikle de beyaz duvar önlerinde…

Gübrelenmesine özen göstermeyin, toprak iyi olsun yeter. Kuru, zayıf topraklarda ölmez ama çiçek açmaz. Bazen fazla sudan, gölgeden yapraklarında küllenme oluşabilir. Bitkiyi toprak zemininden 3 santime kadar budayın. Daha temiz de görünür. Genel budanması yoktur. İhtiyaç için baharı tavsiye ederim. Dikenli gibi ilginç görüntüsüyle çim yerine toprağı kapattığı için yaz – kış yeşil kalan, bir de çiçek açan Akantus’u tavsiye ederim. Piyasada fideleri 1 milyon liradan bulabilirsiniz.

Murat Pilevneli