Ay: Şubat 1999

Çocukluğumdan beri kırmızı tuğlalı duvarlara, tek katlı evlere bayılırım. Işıklar Tuğla’nın son dönemlerde ürettiği çeşitli dokulu, renkli tuğlaları bahçelerde kullanmaya çalışıyorum. Bu dokuya en güzel sarmaşıklar yakışıyor. Bu haftaki orman sarmaşığı Antalya Akseki’de kara yaprak ismiyle de tanınıyor.

Tabiatta yaprak şekline, rengine göre pek çok türü var. Hepsinin ortak yanı daimi yeşil kalabilmeleri. Yurdumuzda yabani olarak yetişen Hedera Coichica türünün büyük yapraklılarından.

Her türlü toprakta, ışıktan tam gölgeye kadar her yerde yetişebilir.

Bitki ufak bir fideyken duvara yapışamaz. Bir iki sene içerisinde büyüdükçe havadan yapışkan köklerini çıkartabilir. Hederaların içinde en çabuk ve tam gölgede bile başarıyla gelişebileni H. Gold Heart’tır. Rengi sarı, yeşil yaprakları biraz küçük boyutludur.

Tam yeşil, gri yeşil, beyaz yeşil, açık sarı beyaz gibi yeşilin ve sarının tonlarında değişik renklerde karşımıza çıkabilir. Çiçekleri küçük sarı sonra metalik mavi tohumlar üretiyor. Çınar yaprağı gibi yapraklar bazen dümdüz neredeyse yuvarlak, bazen kuş ayağı gibi ince ve sivridir. Binalara sardırılmasında zarar yoktur. Kalın duvar taşlara zarar vermez. Çok yaşlanmışları ağaç olabileceği için senede bir budanmalıdır. Evlere Hedera sardırmanın estetik dışında ısı yalıtımı, yağmurdan etkilenmeme gibi faydaları da vardır (Çatıya kadar yükseltmeyin).

Ağaçlara sardığınızda zararlı olduğu zannediliyor. Evet ama gelişen ufak ağaçlara. Yaşlı olanlara hiç zararı yok. Çamlarda biraz sorun çıkartabilir ama budayarak kontrol edebilirsiniz.

Hedera yurtdışında çim alanı yerine üzerine basılmayacak alanlarda yer örtüsü olarak kullanılmakta. Teraslandırılmış toprakları erozyona karşı iyi koruyor. Gelişmiş yer örtücü zaman içinde 20 cm yükselebiliyor. Budamaktan çekinmeyin. Telden çitlere iyi kamufle yapabilir. Ama uyarayım keçiler, koyunlar bu yapraklara bayılıyor. Anında talan edebilirler. Merak etmeyin bitki tekrar sürer. Yeter ki kök bölgesi etkilenmesin. Tıbben yapraklar çıban, sivilce tedavisinde kullanılıyor. Yatıştırıcı, kusturucu, spazm çözücü etkileri de var ama zakkum gibi tehlikeli. Bu sebeple uzmansız kullanmayın. Piyasada poşette 300 bin liradan başlayan fiyatlardan 30 milyona kadar (4 – 5 metre gelişmiş) bulabilirsiniz. Üretimi kolay, çeliklemeyle. Ama yavaş. Yaprağını döken Amerikan sarmaşığı ya da Clematis‘le mükemmel uyum içinde de gelişebiliyor. Tavsiye ederim. Aşırı don, kar yağışı olmadıkça soğuğa dayanabilir. Yazın susuzluğa da karşı koyabilir. Yaprakları kaktüs gibi etli, suludur.

Murat Pilevneli

Güney Anadolu’ya yaptığım gezide, pek çok tarihi kalıntıda taşların arasından özgürce çıkmış sıklamenler gördüm. Seneler önce de Marmaris’te yamaçlarda bolca görmüştüm.

Sıklamen (Cyclamen) aslında tipik bir Akdeniz bitkisidir. Kışları – 4 dereceden soğuk olmayan her yerde rahatlıkla yetişebilir.

İlkbaharda, sonbaharda ve kışın açan üç değişik grup sıklamen vardır.

Bitki marketlerinde şu sıralar satılan C. Persicum aslında ev içinde, fazla sıcakta yaşayamaz. Fazla su sevmez. Rutubetli bir toprağı, serin ortamı olsun yeter. Mayıs ayına kadar değişik renkli çiçeklerini açmaya devam eder. Düz beyaz, pembe, mor, vişne, karışık renkli çiçekleri vardır. Yaprakları yuvarlak, kalp gibi, kimi zaman düz yeşil, kimi zaman de yeşil üzeri gri boyalı gibi olabilir.

Siz siz olun aldığınız, hediye gelen sıklamenleri ev içinde tutmayın. Balkonunuzda 4 saatten fazla güneş almayan, bol ışıklı cam önüne yerleştirin. Aşırı soğuk, uzun süreli don yapmadıkça bitkiyi etkilemez. Sulamasına dikkat edin. Asla su verirken çiçekleri ıslatmayın. 6 santimetreye kadar büyüyebilen çiçekler, kuytu alanda üzerine dökülen sudan buruşabilir.

Ben sıklameni senelerdir evimde görüyordum (Annem çok sever). New York’ta The New York Palace adlı eski bir otel var. Dışı boyasız siyaha yakın, kirli gibi, tüm balkonlarına, cam önlerine ve girişindeki dev saksılara kışın sıklamen dikerler. Yani açık havada.

Arkadaşım anlattı; Londra’da her yer sıklamen doluymuş. Burada koysan hemen söküp alırlar ama bir gün belki biz de alışırız. Renkli lahanalar, menekşeler iyi tutuyor da sıklamenler pek kullanılmıyor.

Tavsiye ederim, renkleri ve yaprakları kendi içinde büyük gruplarla düzenleyin. Koyu yeşil, bitkilerin önünde mermer deseni gibi boyalı yapraklı ve beyaz çiçeklisi süper duruyor.

Sıklamenleri bahçenizde kışın yaprağını döken ağaç altlarına dikin çünkü yazın fazla güneş ve su istemiyor. Yaprakları, çiçekleri geçtikten sonra, eylül, ekim ayına kadar bitkiyi asla sulamayın. Soğan kupkuru kalsın. Sonbahara doğru tektük yaprak çıkarmaya başlayınca sulayın. Çiçeklenme döneminde iki haftada bir sıvı gübre verin.

Toprak içindeki beyaz nametodlar, kırmızı örümcek bu bitkiye bayılır. Zirai ilaçlamayı ihmal etmeyin, fazla su vermeyin!…Suprasit yada Malathiun en iyi ilaçlar ama siz, güvendiğiniz bir seraya, ziraat mühendisine ya da, yakınlardaki Tarım İl Müdürlüklerine danışın derim.

Piyasada 1 milyon liradan satılan pek çok çeşit sıklamen var. Sıklamene benim de düşmanım olan yaban domuzları bayılıyor. Koca soğanları çıkartıp yiyorlar. Bu sebeple halk arasında yer somonu, domuz ekmeği ya da topalak isimleriyle biliniyor.

Tıbbi açıdan müshil ve kusturucu, barsak paraziti düşürücü gibi etkileri var.

Tarımda da soğanlar kaynatılıp, toprağa su dökülünce dipteki tüm solucanlar ortaya çıkıyor.

Murat Pilevneli.