Kategoriler
Yazilarim

Renkli Kış Çiçekleri

Renkli kış çiçekleri… İlkbahar-yaz renk ve şekil bakımından doğanın en zengin olduğu dönemdir. Ama bence kışın ve sonbaharın dinlendirici etkisi var. Kış mevsiminin, yaprakları dökülmüş dal-dal çıplak ağaçlarını, kurumuş kalmış yapraklarını biraz eğlenceli hale getirebilirsiniz. Nasıl mı? Tabii ki fidanlıkları dolaşıp, bahçenize ya da saksılara dikmek için ilave mevsimlik çiçekler alarak…

Renkli siklamenler

Hercai menekşe, siklamen, çuha çiçeği ve açelyalar, bu dönemde mucizevi işler başarıyorlar. Siz kış çiçeklerin ilkbaharda açtığını ya da ev içinde yetişeceğini zannediyorsunuz değil mi? Değil!… Önceden açtırılmış bir sürü örnek şu sıralar marketlerde satılıyor.

Açelya saksıda

Bitki seven çoğu misafir, gittikleri eve bazen saksılı bir açelya, siklamen götürürler. O gece ev içinde en güzel yere yerleştirilen bitki, en haşmetli biçimde, cayır cayır yanan kaloriferlere dayanmaya çalışırlar. Önce susuz kalır, ardından çiçekleri büzüşür, birkaç gün sonra yapraklar dökülür.

“Vah vah, ben hiç çiçek bakamıyorum, ne alsam öldürüyorum, işte yine öldü!” diye üzülmeyin. Yapacağınız tek şey, açelyanızı ya da siklameninizi evin en soğuk yerine koymak ya da balkona çıkartmak. Korkmayın, üzerine kar yağsa bile bunlara bir şey olmaz, hemen toparlarlar.

Acelya

Açelyalar ve siklamenler her zaman dışarıda durur. Balkonunuz varsa saksıları cam önüne dizebilirsiniz (çok yağmur almazlarsa uzun dönem formunu koruyabiliyorlar). Yeri, biraz gölgeli olsun. Güneş saksıdaki su kaybını hızlandırır. Ama bu da güneşten tamamen yoksun kalması anlamına gelmez. Bahçeniz varsa, açelyaları ilkbaharda yarı gölgeli bir ağaç altına dikmelisiniz (tam kök yüzeyine denk gelmesin, suyu ayarlayamayabilirsiniz.).

Açelyaların güneşe dayanıklılığını yapraklarından anlayabilirsiniz; yaprakları ne kadar küçükse, ışığa o kadar dayanıklı demektir. Rhododendron arboreum‘lar, hani şu fidanlıklarda satılan, açelya gibi çiçek açan kocaman Orman gülleri, aslında açelya yani Rhododendron (Azalea) yakın akrabasıdır, genel bakım istekleride aynıdır.

Orman gulu- Komar

Bizim Karadeniz dağları yapraklarını kışın döken (Rhododendron Luteum), ilkbaharda açan sarı-turuncu açelya türleri kaynıyor. (Daimi yeşil Orman güllerinin bizdeki doğal türü Rhodendron ponticum, bilinen yöresel isimleri, Komar, Kaful ( Vakfıkebir-Trabzon), Ağu, Kara ağu (Giresun), Zelenika (Demirköy-Kırklareli).

O zaman söküp bizim bahçelere taşıyalım derseniz bir dakika, işi o kadar da kolay sanmayın! (Çevreciler bunları söylediğime kızacaklar, biliyorum!) Kökler çok gelişmiş olabileceği için sökünce tutmaları zordur. Bolca köküyle taşımanız gerekiyor. Dikimde mutlaka kök hormonuda vermelisiniz. Simdiden uyarayım, maceraya kalkacaksanız şansınız biraz zor, demedi demeyin! Siz bence, garatili, saksılı olanlardan alın, fidanlıklarda para kazansın!…

Marketlerde bir servet fiyatına satılan, sağlık için faydalı, bir o kadar da tehlikeli Deli bal bu çiçeklerden elde ediliyor. Çiçekleri yarı zehirli, uğraşırken dikkat edin. İlkbahar bitiminde orman güllerinin çiçekleri geçince kalan çiçek tepelerini elle temizlemeniz gerekiyor, bu işlem bir sene sonraki çiçek miktarını arttırıyor.

Acelya

Toprağınız nasıl; beyaz mı, kil rengi mi, siyah mı, yapışkan mı, kışın yüzeyde su birikiyor mu? Bu soruların bir sebebi var; açelyalar asitli, yani orman toprağını severler. Mümkünse, dikerken kestane toprağı, çürümüş yapraklar ya da hazır açelya torfları kullanın. Ama toprak beyaz ve çok yapışkansa, bunları unutun, sadece iyi toprakla saksıda tutun! (Saksıda tutup, rutubetine ve güneşine dikkat ederseniz, senelerce bol bol çiçek açarlar.)

Kurak, sıcak iklimlerde, killi ve kireçli toprakta açelya, ormangülü gelişemez, sararır, büzüşür, ölür.

Çuha çiçekleri açelyalar kadar büyümese de, yer örtücü tipleri, gölgeli kış bahçelerinde mükemmel olurlar.

Cuha cicegi

Büyük renk grupları oluşturacak gibi ekilmelerinde yarar var. Yazın bahçenize cam güzeli ya da güneş begonyası dikiyorsanız, aynı yerlere çuha çiçeği ya da hercai menekşe dikebilirsiniz. Yarı gölge, tam güneş, fark etmez. Toprak biraz nemli olsun, yeter. Çiçekler havanın sıcaklığına göre iyi açıyor, en mükemmel hallerini de ilkbahara doğru sergileyebiliyorlar.

Boyları ve çiçekleri küçük olan çuha çiçeklerinin adı Primula-polyantha‘dır. Bunlar, laboratuarlarda, doğadaki yabani tipin genleriyle oynanarak üretilmişlerdir. Çok dayanıklıdırlar. Çuha çiçeği bütün kış çiçekli kalabilir, ama yazın sadece yapraklarını görürsünüz. İster söküp saksıya alın, ister bu şekilde ayırıp çoğaltın, bence toprakta kalmasında fayda vardır. Birkaç senede çim gibi toprağı kapatıp her sene daha çok çiçek açar.

Çuha çiçeklerinin bahçeye dikilebilecek uzun saplı, flamingo kılıklı bir başka türü de var. Onun adı Primula obconica.

Boylanan çuha çiçeği, Primula Obcanica

Bakım ve dikim aynı ama bu türü fazla su seviyor. Biraz balçık bir toprak bulmanızda fayda var. Toprağınız kumlu ve su tutmuyorsa, bitkiyi su tutucu torflarla dikmelisiniz, yoksa iyi gelişmez. Laboratuarlarda üretilmiş, her türlü market-fidanlıkta kolayca bulabileceğiniz çuha çiçekleri, “Primula polyantha” ya da “P. vulgaris-elatior” adlarını da taşıyor. İlkbaharda açan laleler, nergis, eğrelti otu ya da yoncalarla birlikte iyi gelişiyor. Ellenmediği zaman kalıcı yer örtüsü oluşturuyor.

Cuha cicegi

Hercai menekşelerin pek sorunu yok; dik ve unut!… Ama siklamenin birkaç sorunu var. Çiçekli dönemde bol su ve biraz çiçek açtırıcı gübre istiyor. Ama ilkbaharda başlayan dinlenme döneminde ilgilenilmemesi ve ellememesi gerekiyor. Çünkü sadece uyumak, susuz kalmak istiyor. İçiniz acısa bile bu dönemde siklameni sulamayın. Aynı özellik, kış mevsiminde sardunyalar ve kaktüsler için de geçerli. Onları’da sulamayı unutun… Dinlenmek istiyorlar… Bahara kadar!…

Murat Pilevneli.