Yeni bahçe yapanlara çiçek açan, daimi yeşil sarmaşık – Yıldız çiçekli yasemin.

Akasyaların zamanı bitti şu sıralar rüzgârsız geceler ıhlamur kokuyor. Egzoz kokusu bile bastırılmış durumda. Bence gece biraz sokaklarda yürüyün, zaten evler sıcak…

Bizim buralarda bayıltıcı ama hoş kokan bir sarmaşık var, bu konuda ondan bahsetmek istedim…

Anavatanı Uzakdoğuda Japonya, Çin miş, Apocynaceae ailesinden (link İngilizce) gelirmiş. Bir dönem Türkiye’de sağlık konusunda önemli olan zakkum, çiçek açan sorunsuz yer örtücü Vinca major, güney illerinde yetişebilen pervane çiçeği de (rozet) bu aileden.

Bizim konumuzdaki bitkinin ismi yıldız çiçekli yasemin. Latincesi “Rhyncospermum Jasminoides” ya da “Trachelospermum jasminoides“. Bitki yasemin yani “Jasminum” ailesindin değilmiş, sadece çiçek kokusu onlara benzediği için yasemin zannediliyormuş…

Türkiyede yıldız çiçekli yasemin hep sarmaşık şeklinde yetiştiriliyor, ama istenirse süper gösterişli bir yer örtücü ya da mükemmel bir bonsai malzemesi’de olabiliyor…

Güneş alan, baktıkça içinizi bulandıran bir duvarınız mı var? Kapı girişi, pencere önleri, buralara bir yıldız yasemin dikin, ister tepeden dikip, dalları baş aşağı bırakın, isterseniz de alttan tepeye doğru sağlam tenis kortu telleriyle beraber duvara destekleyin. Fakat, Yıldız yaseminlerin Hedera sarmaşıkları gibi vantuzlu destekleri yoktur, mutlaka sarılacakları bir şey ararlar.Tel ya da tahta çit bu sebeple gerekiyor.

Sevmediğiniz sıkıcı, yapraklı bir ağacınız mı var? Ona da yıldız çiçekli yasemin sardırabilirsiniz. Fakat sarmaşık çok büyürse ağarlaşabilir, ağacınıza zarar verebilir. Her yaz ortasında, çiçekler bittikten sonra, hafiflesin diye budayın, şeklini korusun, az gelişsin.

Üzerine basılmayan kötü görünümlü bir toprak alanınız mı var? Güneş alıyorsa oraya da yasemin dikin. Yasemin sarmaşık olmasının yanında mükemmel yer örtücü çalı gibi yetişebiliyor. Yarı gölgeli ağaç altları da bu bitki için uygun. Çim çıkamayan yerlerde bile gelişiyor. Biraz kuraklığa dayanıklı, genel toprak tercihi ise su geçirgen, rutubetli, zengin alanlar…

Sarılıcı şekilde 10–12 metreye ulaşabilen bitki, çalı formunda, 60 cm. yükselerek toprak yüzeyinde ilerlemeye başlıyor.

Yaprakları daimi yeşil demiştim. 5–10 cm. arasında değişen bu düzşekilliyapraklar, kışın soğuğu görünce biraz kızarıyor. İlkbaharda sürgün zamanı bir iki ton yeşil olup, ardından bu günlerde açan beyaz çiçeklerini patlatıyor. Bilinen yeşil yaprakların alacalı türüde var. Türkiyede hiç görmedim, bulursanız banada haber verin lütfen…

Budanması gerekiyorsa, çiçekler bittikten sonra yapılabiliyor. Unutmadan uyarayım, yapraklar ve gövde Zakkumlar’da ki gibi zehirli, bitkiyle uğraştıktan sonra elinizi yıkayın!

Bitki çok arsız, hızlı yetişiyor. Üretilmesi de kolay, ilkbaharda istediğiniz yeni sürgünü kesip köklendirme tozuyla dikin, mutlaka gelişir.

Daima yeşil yasemini çok sevdiniz, ama sizin oralar kışın çok soğuk, durum böyleyse bitki bahçede ölebilir. O zaman, iç mekân bitkisi gibi evde saksıda yetiştirebilirsiniz. Mum çiçeklerden sıkılmışlara tavsiye ederim. Yalnız unutmayın, yaseminin bir-iki saat güneş alması şart!

Sarmaşık konusunda dayanamadım, tekrar ekledim. Üst resimdeki hanımın ismi Clematis, orman sarmaşığı diye de biliniyor. Konusunda uzunca yazmıştım ama tekrar olsun diye, vantuzlu gövdesi olmadığı için mevcut sarmaşıklara, tel çitlere, çalılara ya da ağaçlara havadan tutunabilen dallarıyla sarabiliyor. 2–9 metreye kadar yükselebiliyor. Çok güzel oluyor, bence dilediğiniz ağaca Clematis sardırabilirsiniz.

Clematislerin sarılmak için en sevdikleri bir diğer bitkide sarmaşık güller, bu bitkiyle mükemmel gelişiyorlar. Çiçekler türüne göre 2,5 ya da 25 cm. arasında değişiyor. Yalnız hiç unutmayın, genel kural: Clematisler’in tepesi güneş, dip kısmı hep gölgede olmalı’dır!

Clematisler kışın yaprağını döküp dinleniyor, yaseminin aksine hiç ağırlığı yok, ağaçlara zarar vermezler! Yazın değişik dönemlerde açan bir sürü rengi var. Katmerlisi, uzun açan yalın katı, 150–200 değişik türü var. Koyu renkliler biraz gölgeye, açık renkler tam güneşe dayanıklı. Siz bence, dilediğinizi seçin, alın…

Hazirana girerken:

• Çimlerin bakımına devam, sulama ne çok ne az! Bu zamandan sonra tohumdan çim çıkartmak için uğraşırsanız belki istediğiniz güzellik olmayabilir, artık sonbahara. Ama mecbursanız rulo çim sorun çıkartmaz.
• Saksılara sıvı (azot, fosfor ya da potasyum gibi) gübre takviyesi yapın, sulamaya dikkat, sıcaklar bunaltıyor. Ortamınız güneşse gece, gölgeyse sabah sulama yapın.
• Daha uzun çiçek görmek için potasyumlu sıvı gübreler kullanın.
• Bu günlerde mevsimlik çiçekleri dikmeye hala vaktiniz var. Gölgeye camgüzeli, iri begonya, güneşe begonya, papatya, felişya, ateşçiçeği, vapurdumanı dikin.
• Açelya, küpeçiçeği, ortanca ve morsalkımdan üretim için çelikler alabilirsiniz. Köklendirme tozuyla dikin.
• Kışlık sebze bahçesi tohumlarını yavaştan yerleştirin.
• Bahçenizde sonbaharda açacak kasımpatı varsa, daha çok açsın diye, şimdiden biraz budayın.
• Açelya, kamelya, ya da orman güllerinin toprak yüzeyine kestane toprağı serin, rutubeti arttırın.
• Güllere dikkat. Bit varsa ilaç yapın, geçmiş çiçekleri budayın. Aslında tüm bitkilerdeki bit, tırtıl ya da diğer zararlılar için kontrol edin!

Murat Pilevneli