Ay: Haziran 1998

Hayvan avcılarını duydunuz, peki bitki avcılarını duymuş muydunuz? Bugün satılan pek çok bitki anavatanı olan ülkelerden alınmış, çoğaltılıp yeni şekillere sokulmuş. Bitki avcılarını ortalığı talan etmedikleri sürece seviyorum. Her şeyi sökerlerse olmaz. Laleler Hollanda’ya buralardan gitmiş, şimdi kaç yüz çeşidi var. Bizde olsa ilk günkü sayıları kadar kalırdı. Bu bahçe ilgisizliği daha ne kadar sürecek?

Bu hafta size zamanında Hollandalıların Güney Afrika’dan getirdiği çok sevdiğim bir bitkiyi tanıtmak istiyorum: Agapanthus. Latince karşılığı aşk çiçeği anlamındadır…

17. yüzyılın ilk yarısında İngiltere’de John Parkinson bu bitkiyi üretebilmiş ve onun sayesinde bugün benim bahçemde bile yetişen Agapanthuslar dünya pazarına sunulabilmiştir.

Agapanthus, maviden mora küçük çiçeklerin uzun bir sap ucunda buket halinde tamamlayıcı koyu yeşil kılıç gibi kalabalık yaprak grubuyla çok etkileyici bir bitkidir. Her türlü suyu geçirgen topraklarda güneşten yarı gölgeye hatta ağaç diplerinde karmaşık köklerle bile mutlu yaşayabilir. İstanbul’dan Mersin’e ılıman sıcak iklimlerde gelişebilir.

Agapanthus‘un bir özelliği var. Yazın bitki kökleri rutubetli olmalı, kışın da toprakta kuru kalmalı. Çiçek açabilmesi için bol miktarda çok sıkışık dikilmelidir. Serbest bırakılan kökler çiçek açmaz. Bahçenizde böyle durumda olan bitkileriniz varsa biraraya toplayın. Agapanthus saksıda da yetişebilir. Ama saksıyı da küçük tutun. Büyütmeyin, yoksa o canım çiçekleri göremezsiniz. Dikeceğiniz bu bitkiler çok uzun yaşar. Kışın kısa süreli de olsa kar yağışına dayanabilir. Çoğaltılması da kolay. Kışın ya da ilkbaharda kökten ayırmalar yapın. Ama bu yeni fidelerden ilk yaz için çiçek beklemeyin. Mavi – mor çiçekler geçtikten sonra tohumlar gelişmeye başlar. Yaz sonunda tohumları dikebilirsiniz. Gelişmesi de yavaştır. 3 – 4 senede büyüyebilir. Üretimi kökten demiştim ama önemli bir şey var. Ayrılan fidelerin yaprağını yarıya kadar kesin, geliştirmek için sulamaya devam edin (Esas bitkide değil).

Beyaz çiçeklisi, yaprakları ve çiçeği minyatür gibi olanı, alacalı yapraklısı ve kışın tepesi kaybolan baharda tekrar çıkan türleri de sonradan üretilmiştir. Agapanthus‘un doğalı yaz kış yeşil yapraklı kalır.

Bu bitkiyi duvar önlerinde fazla sarı çiçeklerin arasında ya da yürüme bantlarının kenarında gruplar halinde kullanmayı severim. Bugüne kadar gördüğüm en güzel gruplar Büyükada’nın Nizam Plajı tarafında denize kadar uzanan büyük bir arazideydi. Çok uzaktan dev mavilik gördüm. Yakınlaştıkça bitkiyi tanıdım (Öbek büyüdükçe daha ilginç oluyor).

Renklerini, şeklini, yapraklarını görebildiğiniz için içinde bulunduğunuz günlerde bu bitkiden satın alabilirsiniz. Zor bulunan beyaz çiçeklisini ve alaçalı yapraklısını koleksiyon yapıyorsanız tavsiye ederim. Ama benim gönlüm mavi – morda. Renkli günler dilerim.

Murat Pilevneli

Yazın bahçelerde yer yer mevsimlik çiçek dikmek neredeyse adet oldu. Hem fiyatları ucuz hem bütün yaz renkli. Bakımları da doğru yapıldığı zaman size bolca mutluluk verebilir.
Bu söz ettiklerim camgüzeli, begonya, vapurdumanı, ateş çiçeği, sardunya, kadife çiçeği, papatya, digitalis (çan çiçeği), gelincik, gazanya, kosmos, yıldız, petunya ya da karanfil olabilir. Mevsimlik çiçek satan semt pazarlarında, seralarda bulabilir, hatta biraz ilgilenirseniz tohumlarından her sene siz de yetiştirip bu bitkilere sahip olabilirsiniz (Sardunya hariç, dalından kırarak üretebilirsiniz).

Arada sırada hatırlatıyorum ama yapılan yanlışlıklar inatla bitmiyormuş gibi… Camgüzeli gölge bitkisi, begonyanın buna benzer türü de güneş bitkisidir. Bitkiler sizin istekleriniz, hislerinizle büyümez. Biraz bilgi, teknik ister. Camgüzeli yarı güneşliden tam kuytu gölgeli alanlara kadar rutubetli tüm ortamlarda hazirandan ekim başına kadar çiçek açar. Begonya da rutubetli ama güneşli yerleri sever (Soğanlı büyük çiçekliler hariç. Onlar gölgeyi sever). Amerika’da begonyalara yaprağı renkli olanlar da eklenmiş. Anneannemin ablası her zaman bana bu bitkiyi sorar. Giresun’da bahçelerinde bu renkli yapraklı begonyalardan bolca varmış, senelerdir arıyor, bulamıyormuş. İç mekan seralarında bulunabilir, ama aslında teyzemin de belirttiği gibi mükemmel bir bahçe bitkisi. Ben parklarda saksılarla yapılmış harikulade örneklerini görünce ona hak verdim. Tavsiye ederim, siz de deneyin.

Bu hafta sizlere yaprağı renkli başka bir bitkiyi tanıtmak istiyorum. İsmi Hosta. Türkiye’de eski saray bahçelerinde, balkonlarda sadece yeşil yapraklısını görüyorum. Oysa o kadar değişik renkli yaprakları var ki. Yurtdışında bu bitkinin fanatik toplayıcıları var. Özel kulüpler kurmuşlar. Hosta yetiştirip bir servet fiyatına satıyorlar.

Hosta soğanlı bir bitki. Dikildiği yerde her sene ilkbaharda çıkar. Yeni sürgünleri bile çok etkileyici. Yaprağı çok makbul. Şu sıralarda lilyumvari çiçekler açıyor ama bu bitkinin çiçeği yaprağından önemli değil. Türüne göre 30 santimlik bu çiçekler mavi, beyaz, mor olabiliyor. Yaprakla etli, içi sulu. Gölgeli, rutubetli ortamlarda gelişiyorlar. Fazla güneşi sevmiyorlar. Salyangoz, tırtıl baş düşmanı. Yaprakları kemiriyorlar. Böyle durumlarda acilen ilaç yapın. Renkleri türüne göre yeşil, açık yeşil, sarı, gri ve bu renklerin karışımıyla alacalı olabiliyor. Bir hosta toprakta 1 metre kadar yer kaplayabiliyor.

Her 3 – 4 senede bir ilkbaharda köklerden yapacağınız ayırtmalarla yeni hostalar üretebilirsiniz. İthal bitki satan seralarda bulunuyor. Bir kap bitki 1 – 2 milyon lira.Renkleri karıştırmadan daimi yeşil bitkilerin dibine ekebilirsiniz. Açık sarı ve alacalı olanları koyu mekanları aydınlatmada çok işe yarıyor. Ben en çok büyük yapraklı ve gri olanını seviyorum.Bu türün (Hosta sieboldiana) çiçeği de kokuludur.

Yaprakları aranjmanlarda kullanılabilir. Toprakta yetişebildiği gibi kendi başına mükemmel saksı bitkisi de olabilir (Sulamaya dikkat). Hostayı tanıyınca fırsat bulursanız yabancı dergilerde, yabancı fidanlıklarda bu bitkiyi araştırın. O kadar çok çeşidi var ki. Postayla bile gönderiyorlar (Ne yazık ki Türkiye içinde böyle bir uygulama yok). Bulabildiklerinizi alın, bahçenize yeni bir tür katın.

Murat Pilevneli