Ay: Ocak 1999

Müthiş bir tatil geçirdim! Nereye gittiğimi, gördüklerimi haftaya anlatacağım ama şimdiden söylemeliyim çok, çok etkilendim. Burnumuzun dibinde; bugüne kadar gitmediğim yanıyorum ama hiçbir zaman, hiçbir şey için geç değilmiş! Bugünkü yazım geçen haftanın devamı, kışın bu döneminde turunçgiller gibi kokulu çiçekler açan Chimonanthus‘la ilgili.

Bitkinin Türkçesini bilmiyorum. Ama şunu iyi biliyorum, Chimonanthus başka hiçbir şeye benzemiyor. Kendine has çok özel bir Uzakdoğu bitkisi, anavatanı Çin, Japonya. En gelişmişi 3 – 4 metreye ulaşan bir çeşit çalı. Her türlü toprakta, özellikle kireçlilerde iyi gelişiyor. Kışın esen sert rüzgarlardan zedelenebileceği için bahçenizde aşırı güneşli güney cephesine bakan bir duvarın önüne dikin. Çıplak, dallarda yapışmış sarkık duran yıldız gibi çiçekler açık sarı içine doğru kahverengi, mor renklidir. Büyüklükleri 2.5 santim civarındadır. Sonradan üretilmiş zor bulunan büyük ama az kokulu bir türü de vardır (C. Grandiflora).
Yapraklar, çiçekler tamamen bittikten sonra ilkbaharda gelişir, sonbaharda dökülür. 6 santimetre büyüklüğünde bu açık yeşil yapraklar görüntüde sıkıcıdır. Böyle durumlarda beyaz ya da mor renkte çiçek açan clematis dikmenizi tavsiye ederiz. Clematis daimi yeşil ağacın suyunu emmez. Hedera gibi tehlikeli değil, aksine incecik, kırılgan dokusuyla Chimonanthus‘a şifon elbise giydirmiş gibi zararsız ve zariftir.

Bitki çiçek açmak için en az üç sene gelişmek ister. Bu sebeple küçük bitkileri asla budamayın. Bırakın gelişsin. Fazla büyümüş zararlı olan bitkiniz varsa budamayı, çiçeklerin açması bitince yapın. Aslında çiçekleri dallarla kesip eve koyun, kokuyu evin içinde yaşayın, bayılacaksınız. Bence bu tip kesim en iyi zararsız budama şeklidir. Kokusu da cabası…

Üretimi ilkbaharda çeliklemeyle, sonbaharda da profesyonelce köklendirmeyle olabilir.
Chimonanthus yurtdışında eski moda bitki olarak görülüyor. Türkiye’de hiç tanınmıyor (Kızılcıklar gibi). Ben en güzel örneğini Hayrettin Karaca’nın ağaç müzesinde gördüm. Pazar günü gidip gezebilirsiniz. Büyük fidanlıklarda küçükleri 7, gelişmişleri 27.5 milyon gibi fiyatlarla satılmakta.
İlkbaharda açan nergisleri Chimonanthus‘un dibine ekin, güzel kokuları, sarı rengi ilkbaharda da yaşayın. Clematis fikrimi de yabana atmayın! Haftaya oraları anlatırken görüşürüz.

Murat Pilevneli.

Geçen haftaki yazımda havaların ılık geçmesiyle tek tük sürgün vermiş hatta açmış soğanlı bitkilerimden söz etmiştim. Evet, artık o bitkiler yok, çünkü yaban domuzları acıkınca hepsini afiyetle yemişler. Arazide sulak bir alan var. Su gelen yerin etrafı da domuz ayakları izleriyle bezenmiş bir halı gibi olmuş. Acilen önlem almam lazım. Domuzun sevmediği bitkileri internetten araştırıyorum. Tavşanın ve geyiğin sevmediklerini biliyorum ama iş işten geçmiş. Bu sene lale, sümbül, nergis yok.

İlgilenenler için tavşanların sevmediği birkaç örnek: Kış sümbülü, bergenia, şakayık, astilbe, mor çiçekli agapanthus, küçük çiçekli papatya asterler… Geyikler de gelincik, iris (süsen), digitalis (çan çiçeği) pek sevmezmiş. Ama ne fayda kimse yaban domuzunu galiba düşünmemiş.

Geçen hafta bir bahçe bitirdim, çok güzel oldu. Özellikle çirkin bir beyaz duvarın önüne phormium ve kızılcıkları öbek öbek yerleştirdim. Çok keyif aldım, bu gazla güzel bir bayram geçirmek hakkımdı. Diktiklerimin içinde Japonların geleneksel ve kışın çiçek açan iki bitkisini de kullandım. Biri hamamelis, diğeri de chimonanthus praecox.

İkisi de mis gibi kokuyor. Hamamelis‘in Türkçesini bilmiyorum ama İngilizceden çevirisi “cadı fındığı” ya da “cadı çalısı”. Bu hafta tanıtmak istediğim bitki de bu.Hamamelis yaprağını döken bir tür çalı. 4 – 5 metreye kadar gelişebiliyor. Kışın bu döneminde çalısına göre açık sarı, altın, portakal, bakır ya da kan kırmızısı renginde ilginç küçücük çiçekler açar. Kar ya da don çiçekleri etkilemez. Aşırı bir zarar olursa ilkbaharda biraz budanabilir. Hamamelisin kış çiçekleri kadar sonbaharda yapraklar dökülürken aldığı renkler de muhteşemdir. Altın gibi hatta kırmızı bile olan yapraklar döküldüğü zaman kolay çürümez, yemyeşil çimlerde müthiş durur.

Yarı gölgeden tam güneşe, özellikle besince zengin asitli topraklarda gelişir. Aman, kireçli topraklara dikmeyin. Gelişimi için potasyumca zengin gübre ister. Çelikle üretimi çok zor, bu yüzden dalından havadan köklendirmeyi denemelisiniz. Piyasada 7 milyon liradan başlayan fiyatlarla bulabilirsiniz. Tamam, pahalı ama çok güzel, hemen bana kızmayın. Gelişimi yavaştır, daimi yeşil çamlarla, kızılcıkların sarı dallısıyla müthiş durur.

Haftaya sözünü ettiğim, daha da ilginç olan çiçekli chimonanthus preacox‘u tanıtacağım.

Murat Pilevneli